3091 sayılı Taşınmaz Mal Zilyetliğine Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesi Hakkında Kanun; gerçek ve tüzelkişilerin zilyet bulunduğu taşınmaz mallarla, kamu idareleri, kamu kurumları ve kuruluşları veya bunlar tarafından idare olunan veya Devlete ait veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan sahipsiz yerlere veya menfaati umuma ait olan taşınmaz mallara yapılan tecavüz veya müdahalelerin, idari makamlar tarafından önlenmesi suretiyle tasarrufa dair güvenliği ve kamu düzenini sağlar.
3091 sayılı Kanun kapsamında vali ve kaymakam tarafından görevlendirilecek soruşturma ve infaz memurları ile gerektiğinde görevlendirilecek teknik eleman ve yardımcı personele yapılacak ödemelere ilişkin hususlar yazımız içerisinde değerlendirilmiştir.
2. 3091 Sayılı Kanun Uygulaması
Taşınmaza tecavüz; taşınmazın zorla veya habersiz olarak işgal edilmesi, ele geçirilmesi veya taşınmazın aynında değişiklikler meydana getirilmesidir. Müdahale ise hak sahibinin taşınmaz üzerindeki hâkimiyetinin kısmen veya tamamen ihlal edilmesidir. 3091 sayılı Kanun, devlete veya vatandaşa ait taşınmazlara yapılan tecavüz veya müdahalenin, dava açmadan hızlı ve etkin biçimde idarece önlenmesini sağlayan düzenlemedir. 3091 sayılı Kanun’da düzenlenen prosedür, dava açmaya göre çok daha hızlı ve pratik bir yöntemdir.
Taşınmaza tecavüz veya müdahale sayılan haller, 3091 sayılı Kanun’la ilgili çıkarılan Yönetmelik’te belirtilmiştir. Yönetmeliğe göre taşınmaza tecavüz veya müdahale sayılan haller şunlardır:
Bahçe, tarla ve arsa gibi arazilerden devamlı olarak gelip geçerek kişinin taşınmazdan istifade etmesine engel olmak,
Araziye ekim ve dikimde bulunmak,
Bir hak iddia ederek tarla veya bahçedeki mahsulü biçmek, toplamak,
Başkasının taşınmazına taş, toprak, ağaç, gübre vb. şeyleri bırakarak bu kimsenin taşınmazdan istifade etmesine engel olmak,
Sulama veya içme sularından, su kuyularından, sarnıçlardan, su yollarından, su borularından ve arklarından yararlanmayı engellemek,
Başkasının arazisi üzerinden su geçirmek üzere burada ark açmak,
Temel açmak, hendek kazmak, bina yapmak, taşınmaza tecavüz veya müdahalenin bulunduğuna dair örnek hallerdir.
Yukarıda sayılanlara benzer diğer davranışlarda bulunmak da taşınmaza tecavüz veya müdahale sayılır. Yani tecavüz veya müdahalenin ne şekilde olacağı, 3091 sayılı Kanun’da sayılmış değildir. Sayılanların dışında hangi hallerin tecavüz veya müdahale kabul edileceği, somut durum özelinde idarenin takdirine bırakılmıştır.
İdari yoldan zilyetliğin korunması için başvuru süreci şu şekildedir:
Taşınmaz malın zilyedi veya zilyet birden fazla ise içlerinden bir tanesi taşınmaza yönelik tecavüz veya müdahaleyi öğrendiği tarihten itibaren altmış gün içerisinde yetkili makama başvurur.
Vali veya kaymakamın görev alanları içerisinde bulunan kamu idareleri, kamu kurumları ve kuruluşlarına ait veya devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan sahipsiz yerlere –kamu malı statüsünde olan her türlü taşınmaz- tecavüz veya müdahaleyi öğrendiklerinde başvuru olmadan doğrudan soruşturma yapılır ve karar bağlanır. Kamu malı statüsündeki taşınmazlar için başvuru süresi aranmaz.
Taşınmaza yönelik tecavüz veya müdahalenin gerçekleştiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde yetkili mercie başvuruda bulunulmazsa sonrasında bu makamlara başvuruda bulunulamaz.
Zilyet tarafından başvuru gerçekleştirildikten sonra soruşturma aşamasına geçilir. Soruşturma aşamasında, taşınmazın niteliği, müdahaleyi kimin gerçekleştirdiği, müdahalenin varlığının ne zaman öğrenildiği taşınmaz malın bulunduğu yerdeki kişilerin ifadesi alınarak öğrenilir. Taşınmaz malın mevkiini gösterir bir kroki çizilir.
Soruşturma en geç on beş gün içerisinde tamamlanır ve karara bağlanır.
Yetkili makam tarafından karar verildikten sonra, kararı vermeye yetkili makam tarafından görevlendirilen infaz memuru tarafından beş gün içerisinde karar yerine getirilir.
3091 sayılı Kanun kapsamında idarenin verdiği karara, idare mahkemelerinde iptal davası açılarak itiraz edilir. Karara karşı idareye itirazda bulunma imkânı yoktur. İptal davası, tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 60 gün içerisinde, kararı veren valilik veya kaymakamlığa karşı açılır. 3091 sayılı Kanun kapsamında verilen karara karşı iptal davası, müdahale veya tecavüzle ilgili karar veren kaymakamlığın yahut valiliğin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde açılır. İdare mahkemesinde açılan iptal davası reddedilirse istinaf yoluna başvurulabilir. İstinaf yoluna, mahkeme kararının tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içinde başvurulmalıdır.
3. 3091 Sayılı Kanun Çerçevesinde Görevlendirilen Personele Yapılacak Ödemeler
Bilindiği üzere, 3091 sayılı Kanunun 17 nci maddesinde, "Soruşturma ve infaz memurları ile infaz memuruna teknik yönden yardımcı olarak görevlendirilecek memurların yevmiye ve taşıt giderleri, başvuruda bulunanlar tarafından maliye veznesine yatırılır.
Yukarıda belirtilen görevli memurlara, göreve gittikleri günler için sürelerine ve görevin belediye sınırları içinde veya dışında yapılmış olmasına bakılmaksızın Harcırah Kanununa göre verilmesi gereken yevmiyeler tam olarak ödenir.
Üçüncü maddenin son fıkrasına göre görevlendirilecek soruşturma ve infaz memurları ile infaz memurlarına teknik yönden yardımcı olarak görevlendirilecek memurların yevmiye giderleri, taşınmaz malın ait olduğu kamu idareleri, kurumları ve kuruluşlarınca karşılanır.
Birden çok iş, mümkün oldukça aynı günde yapılır. Bu durumda görülen işler aynı yerde ise, yevmiyeler ve taşıt ücreti başvuranlar arasında eşit olarak paylaştırılır. İşler ayrı yerlerde ise, yevmiyeler eşit olarak paylaştırılmakla birlikte taşıt ücreti uzaklıkla orantılı olarak bölüştürülür.
Soruşturma sonunda tecavüz veya müdahalenin önlenmesine karar verilirse, masrafların mütecavizden tahsili de, kararda belirtilir. Bu masrafların tahsiline ait karar fıkrası icra dairesince yerine getirilir." hükmü yer almaktadır.
Diğer taraftan, 31.07.1985 tarihli ve 18828 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Taşınmaz Mal Zilyetliğine Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesi Hakkında Kanunun Uygulama Şekli ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin; 22 nci maddesinde, "Başvuru dilekçesini alan vali, yetkili vali yardımcısı veya kaymakam tecavüz veya müdahalenin olup olmadığını yerinde doğrudan soruşturabileceği gibi, bu amaçla devlet memurlarından bir veya işin mahiyetine göre birkaçını soruşturma yapmak üzere görevlendirebilir.
Taşınmazın ölçülmesi, sınırlarının belirlenmesi, krokisinin çizilmesi ve tapu uygulaması gibi hususlarda yardımcı olmak üzere soruşturma memurlarına eleman verilebilir.
Adli ve askeri personel ile güvenlik kuvvetlerinin amir ve memurları soruşturma ile görevlendirilemez." hükmü,
53 üncü maddesinde, "Soruşturma ve infaz memurları ile gerektiğinde görevlendirilecek teknik eleman ve yardımcı personelin yevmiyeleri, taşıt ücreti şikayetçi tarafından sağlanmayacaksa yolun niteliği, iklim şartları, mesafesi ve bekleme süresi dikkate alınarak tahmin olunacak taşıt giderleri başvuruda bulunanlar tarafından maliye veznesine yatırılır.
Kararın ne yolda verileceği başlangıçta belli olmayacağından, infazla ilgili giderler karar verildikten sonra da yatırılabilir. Başvuru sahibinin peşin yatırmakta ısrar etmesi halinde, teknik eleman görevlendirilmesi ihtimali de dikkate alınarak yevmiyeler ile taşıtı kendisi sağlamayacaksa tahmini taşıt gideri maliye veznesine yatırılır. Red kararı verilmesi halinde infaz gideri olarak yatırılan para başvuru sahibine geri verilir ve bu husus kararda belirtilir.
İnfaz için yapılan harcamalar karar veren makam tarafından onaylanarak karara eklenir ve soruşturma giderleri ile birlikte mütecavizden tahsil edilerek başvuru sahibine ödenmek üzere icra dairesine gönderilir.
Soruşturma ve infaz için taşıtı başvuruda bulunanın sağlaması halinde, taşıt için ödenen ücretle ilgili olarak taşıt sahibinden senet alınıp dosyasına konmakla birlikte, ödenen ücretin mahalli rayice uygunluğu konusunda kuşkuya düşüldüğü takdirde durum belediyeden, ticaret odasından veya şoför ve otomobilciler derneklerinden soruşturulur. Fazla ödemede bulunulduğunun anlaşılması halinde, fazla ödenen miktar masraf olarak gösterilmez ve bu husus kararda belirtilir.
Taşıtın kamu kuruluşlarına, başvuru sahibine veya başvuru sahibinin bir yakınına ait olması ve bu nedenle bir ücret ödenmemesi halinde de soruşturma ve infaz memurları tarafından taşıt ücreti mahalli rayice göre belirlenir ve kararda gösterilir.
Taşıt ücretinin önceden yatırılmış olması nedeniyle taşıtın soruşturma veya infaz memuru tarafından sağlanması halinde, karar vermeye yetkili makamın gerek görmesi üzerine, taşıt için ödenen ücretin mahalli rayice uygunluğu araştırılır." hükmü,
54 üncü maddesinde, "Soruşturma ve infaz memurları ile gerektiğinde görevlendirilecek teknik eleman ve yardımcı personele, göreve gittikleri günler için sürelerine ve görevin belediye sınırları içinde veya dışında yapılmış olmasına bakılmaksızın, Harcırah Kanuna göre verilmesi gereken yevmiyeler tam olarak ödenir.
Kamu idareleri, kamu kurumları ve kamu kuruluşlarının talebi üzerine veya vali ve kaymakamlarca doğrudan yapılacak soruşturmalarda, soruşturma ve infazla görevlendirilecek personelin yevmiyeleri taşınmaz malın ait olduğu kamu idareleri, kamu kurum ve kuruluşlarınca karşılanır.
Birden çok iş, mümkün oldukça aynı günde yapılır. Bu durumda görülen işler aynı yerde ise yevmiyeler ve taşıt ücreti başvuranlar arasında eşit olarak paylaştırılır. İşler ayrı yerlerde ise, yevmiyeler eşit olarak paylaştırılmakla birlikte taşıt ücreti uzaklıkla orantılı olarak bölüştürülür." hükmü yer almaktadır.
Anılan hükümler kapsamında bakıldığında, gerçek veya tüzel kişilerin zilyet bulunduğu taşınmaz mallarla kamu idareleri, kamu kurumları ve kuruluşları veya bunlar tarafından idare olunan veya Devlete ait veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan sahipsiz yerlere veya menfaati umuma ait olan taşınmaz mallara yapılan tecavüz veya müdahalelerin, idari makamlar tarafından önlenmesi suretiyle tasarrufa ilişkin güvenliği ve kamu düzeninin sağlanmasında vali ve kaymakam tarafından görevlendirilecek soruşturma ve infaz memurları ile gerektiğinde görevlendirilecek teknik eleman ve yardımcı personelin Harcırah Kanununa göre verilmesi gereken yevmiyelerden yararlanması gerektiği açıktır.
4. Sonuç
3091 sayılı Kanun mahkemeye başvurmadan, hızlı bir şekilde taşınmaza gerçekleştirilen haksız tecavüz ve müdahalenin önlenmesini sağlamaktadır. Uzun bir yargılama süreci geçirmeden, mahkemelerin iş yükünü azaltmak mahiyetinde taşınmazlara ilişkin zilyetliğin korunması, idari yoldan gerçekleştirilerek kısa sürede etkili sonuç almanın önü açılmıştır. Taşınmazlar ekonomik değeri yüksek olmakla birlikte uygulamada taşınmazlarla ilgili çok fazla problemin olması 3091 sayılı Kanun’un gerekliliğini ispatlamaktadır.
Anılan tecavüz veya müdahalelerin, idari makamlar tarafından önlenmesi suretiyle tasarrufa ilişkin güvenliği ve kamu düzeninin sağlanmasında vali ve kaymakam tarafından görevlendirilecek soruşturma ve infaz memurları ile gerektiğinde görevlendirilecek teknik eleman ve yardımcı personelin Harcırah Kanununa göre verilmesi gereken yevmiyelerden yararlanması gerekmektedir.
Comments